Αφροδίτη Η γνωριμία με τον πλανήτη και τις φάσεις του!

Η Αφροδίτη είναι ο δεύτερος σε απόσταση από τον Ήλιο πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος και ο κοντινότερος προς τη γη. Είναι το πιο λαμπρό αντικείμενο στον νυκτερινό ουρανό μετά τη Σελήνη, ορατή δια γυμνού οφθαλμού. Ονομάζεται από το λαό Αυγερινός ή Αποσπερίτης, καθώς είναι ιδιαίτερα λαμπρή στο δειλινό ή κατά την αυγή. Στην αρχαιότητα δε ονομαζόταν «Εωσφόρος» («αυτός που φέρνει την αυγή») όταν ήταν ορατή κατά τις πρωινές ώρες, ενώ «Έσπερος» κατά τις βραδινές. Ως το λαμπρότερο αντικείμενο στον ουρανό, της έδωσαν το όνομα της πιο λαμπρής θεάς του αρχαιοελληνικού Πανθέου, της Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα και της ομορφιάς.

Η λαμπρότητα του πλανήτη οφείλεται στην πολύ πυκνή του ατμόσφαιρα, με ατμοσφαιρική πίεση 92 ατμόσφαιρες, που προκαλεί έντονη διάθλαση στο ηλιακό φως! Σαν ουράνιο σώμα είναι παρόμοια με τη Γη σε μέγεθος (η διάμετρος της είναι 12.104 χιλιόμετρα ή το 0,95 της διαμέτρου της γης), αλλά πολύ διαφορετική σε φυσικά χαρακτηριστικά, καθώς καλύπτεται από πυκνά νέφη διοξειδίου του άνθρακα και διοξειδίου του θείου και η πίεση και θερμοκρασία στην επιφάνεια της είναι πολύ μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες της Γης. Έχει μαγνητικό πεδίο, πολύ πιο αδύναμο όμως από το δικό μας, ενώ δεν διαθέτει δορυφόρους ή δακτύλιους. Η Αφροδίτη ονομάζεται "αδελφή της Γης", ως προς την ομοιότητα στο μέγεθός της με τον πλανήτη μας.

Η τροχιά και η περιστροφή της

Η τροχιά της Αφροδίτης γύρω από τον Ήλιο είναι σχεδόν κυκλική, σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος που παρουσιάζουν ελλειπτικές τροχιές με μεγαλύτερη εκκεντρικότητα. Μια σειρά παράδοξα συνδέονται με την κίνηση της, ένα από τα οποία είναι η φορά περιστροφής της γύρω από τον Ήλιο. Ενώ όλοι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος κινούνται από την δύση προς την ανατολή, η Αφροδίτη έχει ακριβώς αντίθετη φορά. Αυτό σημαίνει ότι εάν παρατηρούσαμε την ανατολή και την δύση του ήλιου από την επιφάνεια της, ο ήλιος θα ανέτειλε από την δύση και θα έδυε στην ανατολή.

Το έτος στην επιφάνεια της Αφροδίτης, το διάστημα δηλαδή που χρειάζεται για να διαγράψει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ήλιο, διαρκεί 224,65 μέρες. Άλλο ένα παράδοξο που αφορά την κίνηση της είναι, ότι η περιστροφή γύρω από τον άξονά της ολοκληρώνεται σε 243 μέρες! Η μέρα δηλαδή στην Αφροδίτη είναι μεγαλύτερη από το έτος. Αυτό οφείλεται στην εξαιρετικά αργή περιστροφική γύρω από τον άξονά της ταχύτητα, που στον ισημερινό της είναι μόλις 6,5 χιλιόμετρα ανά ώρα, σε σύγκριση με την γη, που η περιστροφική ταχύτητα της γύρω από τον άξονα της είναι 1.600 χιλιόμετρα την ώρα. Αυτό στην ουσία σημαίνει ότι το ένα ημισφαίριο του πλανήτη είναι βυθισμένο στο σκοτάδι για 58 περίπου μέρες, ενώ το άλλο ημισφαίριο δέχεται όλη την ηλιακή ακτινοβολία για ίσο χρονικό διάστημα.

Οι φάσεις της Αφροδίτης, όπως φαίνεται από τη Γη

Κατά την περιφορά του γύρω από τον Ήλιο ένας εσωτερικός πλανήτης δείχνει προς τη Γη άλλοτε ολόκληρο τον φωτιζόμενο δίσκο του, άλλοτε ένα μέρος του και άλλοτε χάνεται τελείως. Έτσι ο πλανήτης παρουσιάζεται στον επίγειο παρατηρητή σε διάφορες φάσεις, όπως ακριβώς και η Σελήνη. Από τη Γη οι πλανήτες που παρουσιάζουν φάσεις παρόμοιες της Σελήνης είναι ο Ερμής και η Αφροδίτη, οι οποίοι έχουν ακτίνα τροχιάς μικρότερη από αυτή της Γης. Οι εξωτερικοί πλανήτες δεν παρουσιάζουν όλες τις φάσεις, αν και σε κατάλληλες συνθήκες ο Άρης φαίνεται σημαντικά αμφίκυρτος. Το φαινόμενο είναι πολύ λιγότερο ορατό στους εξωτερικούς πλανήτες λόγω της μεγάλης απόστασής τους από τον Ήλιο.

Οι φάσεις της Αφροδίτης αναφέρονται σε διάφορες αλλαγές στον φωτισμό που παρατηρούνται στην επιφάνεια του πλανήτη, παρόμοιες με τις φάσεις της Σελήνης. Η Αφροδίτη έχει παρατηρηθεί πολλές φορές με γυμνό μάτι, αλλά πριν από την εφεύρεση του τηλεσκοπίου δεν υπήρχαν καταγεγραμμένα στοιχεία για την παρακολούθηση των φάσεων της. Οι πρώτες αξιόπιστες γνωστές παρατηρήσεις στις φάσεις της έγιναν από το Galileo Galilei στα τέλη του 1610, αν και δεν δημοσιεύθηκαν μέχρι το 1613. Χρησιμοποιώντας τηλεσκόπιο, ο Γαλιλαίος μπόρεσε να παρατηρήσει την Αφροδίτη να περνά διαδοχικά από όλες τις φάσεις, οι οποίες μέχρι τότε αποκλείονταν από το Πτολεμαϊκό σύστημα. Οι παρατηρήσεις που καταγράφηκαν αντιστοιχούσαν στο σύστημα Copernicus και σε ορισμένα άλλα συστήματα.

Οι φάσεις της Αφροδίτης αλλάζουν ως αποτέλεσμα της περιστροφής του πλανήτη γύρω από τον Ήλιο, όπως την παρατηρούμε μέσα από την τροχιά της γης. Επιτρέπει σε έναν παρατηρητή με τηλεσκόπιο να δει μια διαδοχική αλλαγή στον φωτισμό, παρόμοια με την αλλαγή φωτισμού στις φάσεις της Σελήνης. Η Αφροδίτη βρίσκεται σε πλήρη φάση, όταν είναι πίσω από τον Ήλιο, ενώ στην τέταρτη φάση έχει μέγιστη επιμήκυνση ίση με 47,8 °. Είναι δε ορατή ως ένα λεπτό δρεπάνι, σαν την Σελήνη στις πρώτες μέρες της γέμισης της, όταν βρίσκεται κοντά στη γραμμή που συνδέει τον Ήλιο και τη Γη. Και καθώς η Αφροδίτη διαθέτει ατμόσφαιρα, μέσα από το τηλεσκόπιο θα παρατηρούμε πάντα ένα φωτοστέφανο διαθλασμένου φωτός στην ατμόσφαιρα γύρω από τον πλανήτη.

Αλίντα Κανάκη